بناهای تاریخی نخجوان
بناهاي تاريخي نخجوان را بيشتر بشناسيم
یکی از لذت های سفر کردن دیدن بناهای تاریخی و آشنا شدن با سنت و تاریخچه آن مقصد می باشد . در تور نخجوان شما میتوانید با یناهای تاریخی این شهر آشنا شوید که در این مقاله با بناهای تاریخی شهر نخجوان آشنا می شویم
آرامگاه مؤمنه‌خاتون
آرامگاه مؤمنه خاتون، يكي از بناهاي تاريخي نخجوان در محله «عجمي سيرانجاهي» در مركز شهر نخجوان واقع شده‌است. این بنا توسط معمار«عجمي ابوبكراوغلو» ساخته شد كه شامل یک ايوان زیر زمیني و مقبره‌اي بر فراز آن است. «اتابك شمس‌الدين الدانيز» بنيان‌گذار استان اتابكان به پاس گرامي‌داشت همسر فقيدش مؤمنه خاتون كه در سال 1175 ميلادي از دنيا رفته بود، دستور ساخت بنا را صادر كرد. گرچه او پس از مرگ همسرش از دنيا رفت و كارهاي ساختماني بنا در دوران تصدي پسرشان« محمد جهان پهلوان» به اتمام رسيد. «اتابك شمس‌الدين الدانيز» و پسرش« اتابك محمد جهان پهلوان» نيز پس از «مؤمنه خاتون» در ايوان آرامگاه به خاك سپرده شدند. علاوه بر توصيفاتي كه از بناي آرامگاه داده‌شد، كلماتي در كتيبه‌هاي ديوار اين بنا حك شده‌است با اين معاني:« همه چيز گذراست مگر خدا، همه چيز فاني است مگر هنر، خدا از چشم بد محفوظ بدارد!»
كتيبه‌هاي ديگر اين بنا، به آساني حاكي از آن هستند كه امور ساختماني اين بنا توسط«عجمي ابوبكراوغلو نخجواني» در ماه محرم سال 582 (AD) تقويم اسلامي، مطابق با ماه آوريل 1186 ميلادي تكميل شده‌است. كارهاي مربوط به مرمت و بازسازي آرامگاه مؤمنه خاتون در سال 2003 ميلادي انجام شده است.
آرامگاه مؤمنه خاتون
مجموعه موزه‌هاي قلعه نخجوان
مجموعه موزه‌هاي معماري-تاريخي «قلعه نخجوان» شامل قلمرويي است كه تمدن شهري باستاني نخجوان را كه 5 هزار سال پيش شكل گرفته، در بر مي‌گيرد. اين يكي ديگر از بناهاي تاريخي نخجواناست كه در ادبيات علمي و عامه مردم به«قلعه كهنه» و « قلعه نخجوان» معروف است، در جنوب شرقي نخجوان واقع شده‌است. چنين فرض مي‌شود كه اين قلعه در سال‌هاي 632 تا 652 ساخته شده‌است. مجموعه موزه‌هاي معماري-تاريخي «قلعه نخجوان» به دستور رئيس شوراي عالي جمهوري خودمختار نخجوان در تاريخ 5 ژوئن 2013 به وجود آمد.
نمايشگاه مردم نگاري- باستان‌شناسي ايجاد شده در اين مجموعه، چندين مورد تاريخي، از جمله ظروف سفالي كه به ترتيب زماني متعلق به هزاره پنجم پيش از ميلاد مسيح، لوازم خانگي گوناگون متعلق به هزاره هشتم پيش از ميلاد مسيح، محصولات سراميكي عصر برنز و اوايل عصر آهن، بشقاب‌ها و ابزار مسي، سنگ قبرها و سلاح‌ها را به نمايش مي‌گذارد. نقاشي‌هاي هنرمند معروف« شميل گازي‌اِف» در سال‌هاي(1908–1980)،« درخرمن‌كوب»،«دروگرها»،«كفاش‌چرم»،«قلع‌ساز»،«گاوهاي نر»،« قلعه نخجوان»، «نخجوان قديمي»،«بازار» و غيره در اين نمايشگاه به چشم مي‌خورند.
در اين مجموعه موزه‌ها، توصيفاتي واقع‌گرايانه از الگوهاي مردم‌شناسي وجود دارند كه ايده كاملي در مورد نخجوان قديمي ارائه مي‌دهند.
موزه قلعه نخجوان
قلعه علينجا
«قلعه علينجا» واقع در کوه «علينجا»، از ديگر بناهاي تاريخي نخجوان در سمت راست ساحل«علينجاچاي»، با ارتفاع 1700 متر یکی از قدیمی‌ترین مکان‌های دفاع و استقرار بوده‌است. یکی از قدیمی‌ترین منابع شناخته شده‌ای که در آن از«قلعه علينجا» ذكري به ميان آمده، نمایشنامه«كتاب دده قورقود» است. «قلعه علينجا» به عنوان نمادي از مقاومت و جنگ‌طلبي مردم آذربايجان شهرت زيادي در تاريخ بدست آورده‌است. اين قلعه در بازه زماني 1387 – 1401 ميلادي، به مدت 14 سال در مقابل حملات نيروهاي «امير تيمور» مقاومت و ايستادگي كرده‌است. خزانه اصلي دولت «الدانيز» در زمان «شمس‌الدين الدانيز» توسط ديوارهاي محكم و غير قابل‌عبور احاطه و حفظ شد. در آن زمان موانعي در قلعه ساخته شده‌بودند تا از منازل، ساختمان‌هاي مزارع و جاده‌هاي منتهي به قلعه محافظت كنند. در قسمت‌هاي مختلف قلعه، حوضچه‌هاي آب روي صخره كنده و گودال‌هاي مخصوصي پراكنده شدند.
اين ديوارها و استحكامات«قلعه علينجا» باعث شدند كه ساختمان باستاني و فرهنگ اجداد ما حفظ شوند. در قرون وسطي، ضرابخانه‌هاي استان‌هاي مختلف آذربايجان در« قلعه علينجا» قرار داشتند و فئودال‌هاي آذربايجان در دوره‌هاي مختلف سكه‌ها را ضرب مي‌كردند. « قلعه علينجا» در سال 2007 در فهرست بناهاي مهم تاريخي جهان قرار گرفت. مطابق دستور رئيس شوراي عالي جمهوري خودمختار نخجوان در تاريخ 11 فوريه 2014، بناي تاريخي «قلعه علينجا» بازسازي شد و شكوه گذشته خود را بازيافت.
قلعه علينجا
غار اصحاب كهف
زیارت اصحاب كهف در باستانی‌ترین بناي اصيل و منحصر به فرد نخجوان، به عنوان يكي از بناهاي تاريخي نخجوان جایگاه ویژه‌ای دارد. ذکر اصحاب کهف در هجدهمین سوره قرآن به نام اَلكهف (غار) ، کتاب مذهبی مسلمانان جهان، دلیل دیگری بر محبوبیت این مکان مقدس باستانی دورانِ پیش از قرآن است. مطابق دستور (مورخ 9 فوریه 1998) رئیس شوراي عالی جمهوری خودمختار نخجوان، امور مربوط به بازسازی و مرمت اين محراب، به منظور ایجاد شرایط مطلوب‌تر برای زائران انجام شد. سالانه هزاران زائر، گردش‌گر و بازدیدکننده از کشورهای خارجی از این مكان زیارتي دیدن می‌کنند.
غار اصحاب كهف
موزه قوچ‌هاي سنگي
موزه «عجمی سیرانجاهی»(درمقبره مؤمنه خاتون)، واقع در مرکز شهر نخجوان از ديگر بناهاي تاريخي نخجوان مطابق با دستور (مورخ 11 ژوئیه 2002) رئیس شوراي عالی جمهوری خودمختار نخجوان تأسیس شد. تندیس‌های قوچ ساخته‌شده از انواع مختلف سنگ به عنوان محصول خلاقیت هنرمندان آذربايجاني، از جايگاه ویژه‌ای در آيتم‌هاي موجود در نمایشگاه موزه برخوردار است. علاوه‌بر این، بناهایی مانند برخی از شکل‌های ساخته‌شده از سنگ، سنگ‌نوشته‌ها، سنگ قبرها و ستون‌ها نیز در ميان آثار به جا مانده از گذشته، در موزه به چشم مي‌خورد.
موزه قوچ‌هاي سنگي
خانقاه جلفا
مجموعه معماری خانقاه در ضلع شمال‌شرقی «روستای خانقاه» در منطقه جلفا بنايي ديگر از جمله بناهاي تاريخي نخجوان است. این مجموعه از یک مقبره، مسجد و بناهاي ديگر تشکیل شده‌است. بر اساس كتيبه موجود در آنجا، مقبره اصلی مجموعه توسط «خواجه جمال‌الدين» و به دستور« اولوگ گوتلوگ لالا بیك» ساخته شد. با توجه به سبك معماري اين بناي يادبود، تاریخچه آن به قرن 12 میلادی باز می‌گردد.
«فضل‌الله نعیمی»، بنیان‌گذار جنبش«حروفیه» در قرن چهاردهم در آذربایجان در این مقبره به خاک سپرده‌شد. از کتیبه ضلع جنوبی مسجد مقبره استنباط می‌شود که این مسجد با تلاش «حوا بدر بیک خاتون» به یاد «شیخ حاجی لالا ملک» در سال 901 (1496) مطابق تقویم اسلامی ساخته شده‌است. بر اساس دستور رئیس شوراي عالی جمهوری خودمختار نخجوان، این مجموعه در سال 2005 بازسازی شد و امور مربوط به مرمت و بازسازی اطراف بناي تاریخی در سال 2016 انجام شد.
خانقاه جلفا
آرامگاه‌هاي قره باغلار
مجموعه «آرامگاه‌هاي قره‌باغلار» واقع در روستای «قره باغلار» در منطقه «کنگرلی» یکی از آثار هنری مدرسه معماری شرقی و يكي ديگر از بناهاي تاريخي نخجوان است. ویژگی‌های معماری مقبره، شیوه نگارش کتیبه‌ها، شباهت‌ها و سایر نشانه‌ها حاکی از آن هستند که این بنا توسط معمار«مقبره بَردا»، «احمد ایوب الحافظ نخجوانی» در دهه 30 قرن 14 ساخته شده‌است. این بنای یادبود متشکل از یک مقبره و یک گنبد با دو مناره است. از متن کتیبه‌های روی گنبد و دو مناره، مشخص می‌شود که ساخت این مجموعه به دستور «جهان گوتی» انجام شده‌است.
مجموعه «آرامگاه قره باغلار» بر اساس دستور (مورخ 4 جولای 2016) رئیس شوراي عالی جمهوری خودمختار نخجوان مرمت و بازسازي شد.
آرامگاه‌هاي قره باغلار
مقبره گلستان
مقبره گلستان كه يكي از بناهاي تاريخي نخجوان محسوب مي‌شود، در یک کیلومتری شرق روستای گلستان از منطقه جلفا، دقیقاً سمت چپ ساحل رودخانه ارس در قرن 12 ساخته شد. مقبره گلستان كه خلاقیت معمار «عجمی ابوبکراوغلو نخجوانی» را در آغوش كشيده‌است، به صورتي اصيل به لحاظ ساخت بنا، تزئينات روی بنا، شکل ظاهری و ساختار معماری به عنوان یک اثر هنری منحصر به فرد ساخته شد.
از مقبره گلستان در برخی منابع به عنوان «گنبد بریده» ياد مي‌شود. این بنا از دو قسمت گنبد و مقبره تشکیل شده‌است.مقبره گلستان بر اساس دستور (مورخ 7 اکتبر 2015) رئیس شوراي عالی جمهوری خودمختار نخجوان بازسازی شد.
مقبره گلستان
مجموعه امامزاده
مجموعه امامزاده واقع در قسمت جنوبی نخجوان كلاً شامل یک مقبره و از ديگر بناهاي تاريخي نخجوان است. در مقبره یک قبر وجود دارد. به گفته شهروندان، فرزند امام رضا - امام هشتم در این قبر به خاک سپرده شده‌است.
پیش‌تر کتیبه‌ای بر دیوار مقبره وجود داشت. مطابق کتیبه کشف شده توسط محققان در اوایل قرن 20، مقبره به دستور «حاجی روفایی بیك - فرزند حاجی فولاد بیگ» در زمان تصدی حاکم صفوی «ابومظفر شاه طهماسب» در سال‌هاي( 1722 تا 1732) ساخته شد. مجموعه امامزاده در سال 2018 كاملاً مرمت و بازسازي شد.
امامزاده
حمام شرقي
حمام شرقي به عنوان يكي از بناهاي تاريخي نخجوان دقیقاً در مرکز شهر در میدان «دده قورقود» روبروی هتل «تبریز» واقع شده‌است. مردم بومي این حمام را به افتخار «اسماعیل‌خان» از خاندان خان نخجوان به نام «حمام اسماعیل‌خان» می‌نامند. حمام شرقی نقش مهمی در زندگی روزمره مردم نخجوان داشت و به مکانی برای نظافت و همچنین ملاقات، گفتگو، تفریح و درمان تبدیل شده‌بود.
ساختمان حمام به سبک معماری شرقی(قرن هجدهم ميلادي) ساخته شده‌بود و شامل يك ورودي، سالن سرویس، یک اتاق رخت‌كن با یک دستشویی، یک گنجه و یک گرم‌خانه بود. حمام در سال 2005 به طور اساسي تعمیر و بازسازی شد.
حمام شرقي
آرامگاه یوسف
آرامگاه «یوسف کوسِیر اوغلو» توسط «عجمی ابوبكر اوفلو نخجواني» بنیان‌گذار مدرسه معماری نخجوان در قسمت جنوب شرقی شهر نخجوان در سال 1162 ساخته‌شد و از بناهاي تاريخي نخجوانبه حساب مي‌آيد. مردم بومي، اين بنا را به نام«گنبد اجدادی» مي‌شناسند كه از يك ايوان زیرزمینی و يك مقبره در بالاي آن تشكيل شده‌است. این آرامگاه از داخل و خارج به صورت هشت ضلعي ساخته‌شده و گنبدی به شکل هرم آن را در بر گرفته‌است. آرامگاه «یوسف کوسِیر اوغلو» تنها بنای یادبودی است که در بین مقبره‌های هرمي شکل در آذربایجان تاكنون تخریب نشده‌است. محیط اطراف مقبره در سال 2001 بازسازی شد.
آرامگاه يوسف
مقبره نوح نبي
مقبره نوح نبی نيز يكي ديگر از بناهاي تاريخي نخجوان در قسمت جنوبی شهر نخجوان است. مطابق افسانه‌ای که در دوران باستان در میان مردم نخجوان رواج داشت، قريب 7500 سال پيش در جریان طوفان نوح كه تمام جهان را در بر گرفته بود، کشتی نوح و پیروانش برای اولین بار در نخجوان فرود آمد و مردم در آنجا ساکن شدند. بنابراین، نسل جدید از آنجا رشد كرد و ازدياد يافت. تصادفی نیست که کلمه «نخجوان» به معنای مکانی است که مريدان نوح از آنجا آمده‌اند.
بر اساس دستور رئيس شوراي عالي جمهوری خودمختار نخجوان مبني بر مرمت مقبره نوح نبي در شهر نخجوان در تاریخ 28 ژوئن، بنای یادبود باستانی مطابق منابع تاریخی بازسازی شد.
مقبره نوح
مقبره حسين جاويد
این بنا كه از بناهاي تاريخي نخجوان محسوب مي‌شود، بر فراز مزار «حسین جاوید»، شاعر و نمایشنامه‌نویس بزرگ آذربایجان ساخته شده‌است. این مقبره در سال 1996 با ابتکار و حمایت شخصي حیدر علی‌اف، رهبر ملی آذربایجان ساخته‌شد. مقبره از دو قسمت ايوان بالا و پایین تشکیل شده‌است. بنای یادبود «حسین جاوید» در داخل مقبره قرار دارد. در کنار «حسین جاوید»، اعضای خانواده اين شاعر بزرگ، از جمله همسرش «مشگ‌ناز جاوید»، پسرش«آر طغرل جاوید» و دخترش«توران جاوید» نیز در داخل همين مقبره به خاک سپرده‌شدند.
مقبره حسين جاويد
تورهای موجود برای بناهای تاریخی نخجوان